به نقل از «ایسنا»

پژوهشی در نقد کیفیت پایین جلسات دفاع دانشگاهی

تاریخ انتشار: ۷ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۸۴۴۸۴۴

در یک تحقیق علمی انتقادی، محققان بحث جلسات دفاعیه دانشجویان تحصیلات تکمیلی را در ایران مورد ارزیابی قرار داده و نکات جالب توجهی را از کیفیت آنان بازگو کرده‌اند.

به گزارش ایسنا، جلسات دفاع از پایان‌نامه یکی از مهم‌ترین نقاط عطف نظام دانشگاهی در تحصیلات تکمیلی است که دانشجو پس از طی دوران کارشناسی ارشد یا دوره دکتری در آخرین مرحله و پس از نوشتن پایان‌نامه‌ای که بیانگر کفایت دانش و بینش و مهارت او در آن علم و حوزه تخصصی است، برگزار می‌شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

جلسات دفاعیه به طور نمادین بیانگر مرحله‌ای هستند که منزلتی دانشگاهی که دانشجو به دنبال آن است، به او اعطا می‌شود. منطق کلی سناریوی فرایند تحصیلات تکمیلی این گونه است که دانشجو پس از طی دروسی که مقدمه رشد حرفه‌ای و دانشگاهی او هستند، ذیل نظر یک استاد راهنما و یک یا دو استاد مشاور، یک پژوهش تخصصی در زمینه‌ای از رشته دانشگاهی‌اش می‌نویسد که می‌خواهد بعدها مدعی تخصص در آن زمینه شود.

به گفته محققان، دانشجو پس از اتمام این رساله تخصصی در حضور داورانی که گروه دانشگاهی آن را تعیین می‌کند، به ارائه کار خودش می‌پردازد. به طور خاص در مقطع دکتری، این جلسات در دو مرحله برگزار می‌شود: پیش‌دفاع و دفاع. روال بر این است که دانشجویی که رساله دکتری‌اش را می‌نویسد، برای رسیدن به مرحله پیش دفاع می‌بایست حداقل دو مقاله علمی- پژوهشی همراه با اسم استادان راهنما و مشاور منتشر کند. در جلسات دفاع صرفاً مسئله آموزشی مطرح نیست، بلکه به تعبیری دیگر، جلسات دفاع نیز برنامه درسی پنهان خودشان را دارند، زیرا در رابطه میان استاد راهنما و دانشجو مجموعه‌ای از تجارب شکل می‌گیرد که در ایجاد شخصیت علمی و دانشگاهی دانشجویان بسیار اهمیت دارد. اما این مرحله مهم در زندگی دانشجویان تحصیلات تکمیلی با چه کیفیت و به چه صورت در کشور ما انجام می‌شود؟

برای پاسخ به این سؤال، یکی از محققان کشورمان از مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، مطالعه‌ای پژوهشی را انجام داده است که در آن فرهنگ دانشگاهی ایران از خلال جلسات دفاع مورد واکاوی قرار گرفته است.

در این پژوهش، محقق تلاش کرده است به شیوه‌ای مردم‌نگارانه برحسب تجربه‌های زیسته خود از جلسات دفاع طی هشت سال و همچنین مصاحبه‌ها و گفتگوهایی با اساتید و دانشجویانی که جلسه دفاع داشته‌اند، نگاهی به جلسات دفاع از پایان‌نامه و رساله در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در رشته‌های علوم اجتماعی و پژوهش هنر و در موارد خاصی در رشته‌های شهرسازی و معماری داشته باشد.

یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهند که این جلسات، بیش از آن‌که آیین‌های گذاری برای درونی‌سازی بینش علمی در دانشجویان باشند،‌ مکانیسمی برای جامعه‌پذیری دانشجویان برحسب مناسبات اجتماعی و قدرت در میان اساتید دانشگاهی هستند.

بر اساس این نتایج، در چنین شرایطی است که هرکدام از کنشگران اصلی یعنی استادان راهنما، مشاور و داور و دانشجویان، تلاش می‌کنند در این میانه کمترین ضربه علمی و منزلتی و بیشترین انتفاع منزلتی را داشته باشند. آن‌ها بیشتر تلاش می‌کنند سرمایه‌های اجتماعی‌شان را تقویت کرده یا توسعه بدهند. ازاین‌رو برحسب هنجارهای مطلوب علم و اجتماع علمی،‌ می‌توان گفت جلسات دفاع بیشتر به یک سراب علمی شبیه هستند تا یک آیین گذار جدی برای تربیت نسل جدید محققان و اندیشمندان.

مجری این تحقیق، جبار رحمانی، دانشیار انسان‌شناسی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در این خصوص می‌گوید: «میدان دانشگاه به دلیل یک سری از کلیشه‌های رایج در فضای دانشگاهی و خرده فرهنگ جلسات دفاع، رد شدن رساله و تز را ناممکن کرده است و دفاعیه‌ها را همانند فیلم فارسی‌ها به نمایشی مفرح و شادی‌آور مبدل کرده است که شادی آن، همان لحظه پایانی فیلم گذار از جلسه دفاع و پایان خوش تعزیه دانشگاهی است که استاد راهنما بیانیه نهایی را خوانده و اعلام نمره و درجه عالی یا بسیار خوب کرده و اصلاحات را به نظارت استادان راهنما و مشاور و داور حواله داده و بعد هم همه تشویق می‌کنند و تبریک می‌گویند و شادباشی می‌گویند و شادخواری با شیرینی و نسکافه و چای می‌کنند».

به گفته این محقق، «اتفاقاً همین حال و هوای آخر جلسه است که نشان می‌دهد جلسه تمام شده است. به ندرت داوری هست که داوری‌اش را دنبال کرده باشد و نقدهایش را مطالبه کرده باشد. لذا با همه نقدهای بنیان برافکنانه، درنهایت دفاع تمام می‌شود و یک دانشجو به مقام کارشناسی ارشد یا دکتری نائل می‌شود».

طبق این تحقیق، می‌توان تمام نظام دانشگاهی را از خلال جلسات دفاع به مثابه آیین گذار و سیاه بازی دفاعیه‌ها موردتحلیل انتقادی قرار داد؛ اما این جعبه سیاه نظام آموزش عالی تا اطلاع ثانوی بسته خواهد ماند، زیرا نه سیستمی هست که بتواند کاستی‌های آموزش مهارت‌های اولیه علمی و دانشگاهی را جبران کند و نه سیستمی هست که خطاها، تقلب‌ها و نواقص را ارزیابی کرده و آن‌ها را به واسطه مکانیسم‌های مختلف، ترمیم و در صورت لزوم تنبیه کند.

به اعتقاد رحمانی، «به همین دلیل در بسیاری از موارد، صحنه نمایش علم در ایران بیش از آن که یک کنش عمیق و جدی در کنشگران آن باشد، یک بازی و نمایش تهی و میانمایه است که نه بازیگر به عظمت و اهمیت آن اعتقادی دارد و نه کارگردان و نه مخاطب. این نمایش‌های تهی، درنهایت باری بر دوش اندک عالمان و دانشجویان واقعی خواهند بود که از صدقه سر این اقلیت، آن اکثریت شبه کارمندان نهاد علم، نانشان را از قبل آن‌ها می‌خورند».

این یافته‌ها که به شکلی بی‌سابقه و بدون تعارف، موضوع دفاعیه‌های علمی دانشجویی و دانشگاهی را به بوته نقد کشیده‌اند، در دوفصل نامه «مطالعات جامعه‌شناختی» وابسته به دانشگاه تهران منتشر شده‌اند.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: پايان نامه جلسه دفاع پایان نامه جهاد دانشگاهی یازدهمین دوره مسابقات ملی مناظره دانشجویان ایران شرکت های دانش بنیان معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري دانشگاه تهران دانشگاه آزاد اسلامي سازمان امور دانشجویان صندوق نوآوری و شکوفایی جهاد دانشگاهی یازدهمین دوره مسابقات ملی مناظره دانشجویان ایران شرکت های دانش بنیان معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري تحصیلات تکمیلی جلسات دفاع

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۸۴۴۸۴۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تشریح مصوبات کمیته علمی و پژوهشی کنگره ۱۵ هزار شهید استان فارس

به گزارش خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا، سومین نشست دبیرخانه کمیته علمی و پژوهشی کنگره ۱۵ هزار شهید استان فارس به ریاست دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد.

رئیس سازمان بسیج علمی پژوهشی و فناوری سپاه فجر استان فارس در این نشست اظهار کرد: مجتمع بزرگ توسعه فناوری استان فارس از سوی سازمان بسیج علمی و فناوری این استان ایجاد و افتتاح شده که این امر کمک زیادی در پیشرفت مطالب علمی خواهد داشت.

مجید میکائیلی با ارائه گزارشی از روند تشکیل دبیرخانه کمیته علمی پژوهشی آموزشی کنگره عنوان کرد: دبیرخانه کنگره ۱۵ هزار شهید استان فارس آبان‌ماه سال گذشته در محل دانشگاه آزاد اسلامی شیراز راه‌اندازی شد و پس از آن فعالیت‌هایی همچون طراحی و ایجاد سایت برای معرفی شهدای علمی استان فارس همزمان با راه‌اندازی نشریه علمی ایثار و شهادت در دستورکار این دبیرخانه قرار گرفت.

وی متذکر شد: در فاصله ایجاد دبیرخانه علمی تا امروز ۱۴ برنامه متنوع مصوب شده که تا پیش از برگزاری کنگره و همچنین در حاشیه برگزاری کنگره اصلی بخش عمده‌ای از این ۱۴ برنامه مصوب اجرا خواهد شد.

رئیس سازمان بسیج علمی پژوهشی و فناوری سپاه فجر استان فارس، مهم‌ترین مصوبات و برنامه‌های خاص کمیته علمی پژوهشی کمیته علمی و پژوهشی کنگره ۱۵ هزار شهید استان فارس را برگزاری دومین همایش ملی «ترویج فرهنگ ایثار و شهادت» همزمان با برگزاری کنگره و در هماهنگی با اداره کل حفط آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان فارس و بنیاد شهید استان فارس، برگزاری دوره‌های توان‌افزایی، کسب و کار، اشتغال مختص دانشجویان شاهد و ایثارگر، تهیه دانشنامه شهدای استان فارس با بنیاد شهید و امور ایثارگران، معرفی شهدای برجسته علمی ـ پژوهشی با بررسی شهدای استان شاخص‌های علمی تدوین و تهیه بولتن‌های مرتبط با حوزه فرهنگ ایثار و شهادت عنوان کرد.

میکائیلی متذکر شد: استفاده کاربردی از هوش مصنوعی در معرفی شهدای علمی و جایگاه ایثار و شهادت، تدوین سرگذشت پژوهشی شهدای استان فارس، طراحی برنامه نقش استان در عملیات دفاع مقدس با استفاده از هوش مصنوعی و مصورسازی‌ها، موشن‌گرافی از شهدای استان فارس با رویکرد علمی، طراحی و اعتباریابی مدل ارتباطی سرداران شهید با قرآن و کلام معصومین علیهم‌السلام، برگزاری استارت‌آپ‌های علمی مختص دانشجویان و دانش‌آموزان در حوزه ایثار و شهادت و تهیه کتاب اشعار ویژه کنگره با اعلام فراخوان و طراحی، نقاشی، سیاه قلم، آثار مرتبط چه دانش‌آموزان، دانشجویان، هیئت علمی و کارمندان را از دیگر مهم‌ترین مصوبات و برنامه‌های خاص کمیته علمی پژوهشی کمیته علمی و پژوهشی کنگره ۱۵ هزار شهید استان فارس برشمرد.

انتهای پیام/